|
تاریخ انتشار :20.09.2025
انسان محکوم به انقراض است، مگر آنکه در دو قرن آینده به فضا برود
ناصر اعتمادی
هنری جی، دیرین‌شناس و زیست‌شناس تکاملی بریتانیایی و از
سردبیران ارشد نشریۀ Nature، در کتاب تازه‌اش هشدار می‌دهد که گونۀ
انسان خردمند همچون دیگر گونه‌ها سرانجام منقرض خواهد شد. او بر
این باور است که تغییرات اقلیمی، کاهش جمعیت و شکنندگی ژنتیکی این
روند را تسریع می‌کنند و تنها راه نجات بشر، ایجاد مستعمره‌های
پایدار در خارج از زمین طی دو قرن آینده است؛ راه‌حلی که او آن را
همزمان «ضروری» و «رویایی» توصیف می‌کند.
هنری جی،
دیرین‌شناس بریتانیایی و زیست‌شناس تکاملی که از سال‌ها پیش از
سردبیران ارشد مجلۀ علمی Nature به شمار می‌رود، بر این باور است
که گونۀ انسان خردمند(Homo sapiens) نیز همانند گونه‌های دیگر
سرانجام محکوم به انقراض است. او در کتاب تازه‌اش با عنوان شکوه و
زوال امپراتوری انسانی استدلال می‌کند که تنها راه برای گریز از
این سرنوشت، مهاجرت به فضا و ایجاد مستعمره‌های انسانی در خارج از
کره زمین است آن هم در بازۀ زمانی بسیار کوتاه یعنی حدود دو قرن
آینده.
بر اساس برآوردهای
هنری جی گونۀ انسان در خوش بینانه‌ترین حالت در «ده هزار سال»
آینده منقرض خواهد شد و ممکن است حتا این انقراض زودتر رخ دهد
هنگامی که شمار انسان‌ها آن‌چنان اندک و پراکنده شود که ادامۀ حیات
جمعی امکان‌ناپذیر گردد.
جی اعتراف می‌کند که تغییر اقلیمی
ناشی از فعالیت انسانی احتمالاً روند انقراض را تسریع خواهد کرد.
شهرهای ساحلی در آسیا، اروپا و آمریکا در معرض خطر مستقیم قرار
دارند. او پیش‌بینی می‌کند: «سازوکارهای اقتصادی، از جمله فقدان
امنیت در مناطق پرخطر، در نهایت جمعیت‌های انسانی را وادار به
مهاجرت خواهد کرد. اما این جابه‌جایی‌ها هزینه‌های انسانی و
اجتماعی عظیمی دارند.»
از زمان انقلاب کشاورزی در حدود
دوازده هزار سال پیش، جمعیت انسان شتابی بی‌سابقه گرفته است.
پیش‌بینی‌ها می‌گویند که جمعیت جهانی در سال ۲۰۸۰ به حدود ده
میلیارد نفر خواهد رسید، اما جمعیت‌شناسان اتفاق نظر دارند که پیش
از پایان قرن بیست‌ویکم آهنگ کاهش جمعیت آغاز خواهد شد. بر اساس
برخی برآوردها ممکن است حتا تا سال ۲۳۰۰ شمار ساکنان زمین به یک
میلیارد نفر یعنی معادل دوران ناپلئون بناپارت کاهش یابد.
درس‌های تاریخ تکامل
هنری جی یادآور می‌شود که تمام
گونه‌های انسانی پیشین از ساهلانتروپوس تا نئاندرتال کمیاب و
آسیب‌پذیر بوده‌اند. شواهد فسیلی نشان می‌دهند که در مقاطعی جمعیت
نیاکان انسان به چند هزار فرد بارور کاهش یافته است. او می‌گوید:
«ما به‌ظاهر بسیار متنوع به نظر می‌رسیم، اما از نظر ژنتیکی به
شدت مشابه یکدیگریم. همین یکنواختی ما را در برابر بیماری‌ها و
همه‌گیری‌ها آسیب‌پذیر می‌سازد.» از دید جی، همه‌گیری‌هایی چون
طاعون سیاه در قرون میانه یا کووید-۱۹ در دوران معاصر یادآور
شکنندگی زیستی ما هستند. نزدیکی انسان به دیگر گونه‌ها و تراکم
زیست شهری، بستر پیدایش بیماری‌های نوپدید را فراهم کرده است.
جی بر این باور است که نئاندرتال‌ها نه به دلیل ضعف عقلانی یا
فرهنگی، بلکه به علت شمار اندک و پراکندگی جغرافیایی‌شان از صحنۀ
تکامل حذف شدند. در مقابل، هومو ساپینس توانست جمعیت بیشتری
بیافریند و به تدریج جای رقیب را بگیرد. با این همه، ژنوم امروز ما
هنوز حامل حدود دو درصد«دی‌ان‌ای» نئاندرتالی است.
به گفتۀ جی، انسان پس از
انقراض رقبایش و تسلط بر سراسر کره زمین، به سقف طبیعی قلمرو خود
رسیده است. او با مقایسه‌ای تاریخی می‌گوید: «چنان‌که امپراتوری
روم پس از فتح همسایگان تنها با مشکلات داخلی روبرو شد، امپراتوری
انسانی نیز پس از تسلط بر همۀ زیست‌بوم‌ها رو به افول خواهد گذاشت.
انقراض، بخشی از قاعدۀ تکاملی است.»
جی تأکید می‌کند که
کاهش نرخ باروری جهانی عمدتاً نتیجۀ آموزش و رهایی زنان است -
تحولی مثبت اما دیرهنگام. سیاست‌های دولتی برای افزایش زاد و ولد،
حتی در کشورهایی چون سوئد، به نتیجه نرسیده اند. او می‌افزاید: «
برای جبران این نقص کشورها ناگزیر خواهند شد به مهاجرت روی آورند،
هر چند خود مهاجرت به یک بمب سیاسی تبدیل شده است.»
تنها
امید: استعمار فضا؟
جی در عین بدبینی نسبت به آیندۀ زمین،
راه‌حلی جسورانه ارائه می‌دهد. او می‌گوید : «اگر بخواهیم شانس بقا
داشته باشیم، باید در دو قرن آینده به فضا برویم.» او یادآور
می‌شود که ایجاد مستعمره‌های پایدار فضایی مستلزم جمعیت چند هزار
نفری، فناوری‌های پیشرفته و زیرساخت‌های حقوقی و سیاسی تازه است.
با این همه، او این ایده را همزمان «ضروری» و «رویایی» توصیف
می‌کند. به باور جی، اگر بشر بتواند در فضا مستقر شود، امکان
تنوع‌بخشی تازه‌ای به تکامل انسانی فراهم خواهد شد به طوری که یک
گونه منفرد بتواند گونه‌های جدید انسانی در محیط‌های فضایی متفاوت
به وجود آورد.
rfi
________________________________________________________
توجه کنید . نوشتن یک ایمیل واقعی الزامی است . درغیر این صورت پیام
دریافت نمیشود.
|
