|
قرآن وزهرا رهنورد
خانم زهرا رهنورد در بيانيه اي به مناسبت هشتم مارس (هفده اسفند)،
روز جهاني زن، اسلام را داراي نگاهي رافت آميز، با شفقت و نوآورانه
به زنان مي شمارد و سپس مي نويسد: «در اين دنياي مدرن و پيچيده،
فهرست شگفت انگيزي پيش روي ماست، مالامال از ظلم و تبعيض و بي
عدالتي. به بهانه حمايت از خانواده، قانون چند همسري مطرح مي شود.»
جواز چندهمسري در اسلام، حکم فقهي آشکاري است که نه تنها در روايات
بلکه در خود قرآن کريم آمده است. در آيه 3 سوره مبارکه نساء به
صراحت، از تعدد زوجات سخن رفته است. صيغه امر «فانکحوا» دلالت بر
جواز دارد (به اين دليل اصول فقهي که امر بعد از منع يا توهم منع،
معني جواز مي دهد و در اينجا هم توهم ممنوعيت تعدد زوجات وجود
داشته است که با صيغه امر «انکحوا»، برطرف شده است). در آيه مورد
اشاره، آمده است که نکاح با دو، سه يا چهار زن همزمان جايز است
(خصوصا با توجه به لفظ «مثني» و «ثلاث» و «رباع» که بر وزن مفعل و
فعال هستند و دلالت بر دو، سه يا چهار فرد با هم مي کنند). البته
در ادامه آيه، قيدي آمده است مبني بر اينکه اگر از عدم رعايت عدالت
ميان همسرانتان مي هراسيد، فقط يک همسر انتخاب کنيد.
خانم زهرا رهنورد در بيانيه اي به مناسبت هشتم مارس (هفده اسفند)،
روز جهاني زن، اسلام را داراي نگاهي رافت آميز، با شفقت و نوآورانه
به زنان مي شمارد و سپس مي نويسد: «در اين دنياي مدرن و پيچيده،
فهرست شگفت انگيزي پيش روي ماست، مالامال از ظلم و تبعيض و بي
عدالتي. به بهانه حمايت از خانواده، قانون چند همسري مطرح مي شود.»
جواز چندهمسري در اسلام، حکم فقهي آشکاري است که نه تنها در روايات
بلکه در خود قرآن کريم آمده است. در آيه 3 سوره مبارکه نساء به
صراحت، از تعدد زوجات سخن رفته است. صيغه امر «فانکحوا» دلالت بر
جواز دارد (به اين دليل اصول فقهي که امر بعد از منع يا توهم منع،
معني جواز مي دهد و در اينجا هم توهم ممنوعيت تعدد زوجات وجود
داشته است که با صيغه امر «انکحوا»، برطرف شده است). در آيه مورد
اشاره، آمده است که نکاح با دو، سه يا چهار زن همزمان جايز است
(خصوصا با توجه به لفظ «مثني» و «ثلاث» و «رباع» که بر وزن مفعل و
فعال هستند و دلالت بر دو، سه يا چهار فرد با هم مي کنند). البته
در ادامه آيه، قيدي آمده است مبني بر اينکه اگر از عدم رعايت عدالت
ميان همسرانتان مي هراسيد، فقط يک همسر انتخاب کنيد.
از سوي ديگر، در آيه 129 سوره نساء مي خوانيم: «و لن تستطيعوا ان
تعدلوا بين النساء و لو حرصتم فلاتميلوا کل الميل فتذروها کالمعلقه
و ان تصلحوا و تتقوا فان الله کان غفورا رحيما» که اشاره دارد به
عدم توانايي مردان در رعايت عدالت ميان چند همسر و لو با کوشش و
سعي فراوان و در عين حال، جواز چندهمسري به رغم عدم رعايت عدالت.
در تاريخ آمده است که يکي از کفار نزد ابوجعفر احول رفت و از تضاد
ظاهري ميان اين آيه و آيه3 همين سوره که قبلا آورده شد سخن گفت،
چرا که در آيه سوم، دستور داده شده است که در صورت خوف از عدم
رعايت عدالت، يک همسر بيشتر انتخاب نشود ولي در آيه129 ، عدم رعايت
عدالت به عموم مردان نسبت داده شده است و دستور تکهمسري هم وجود
ندارد. ابو جعفر احول نتوانست پاسخ دهد، لذا به مدينه رفت و خدمت
امام صادق عليه السلام رسيد. ايشان در جواب، آيه3 را در مورد عدالت
نفقه اي دانستند و آيه129 را راجع به مودت و دوستي (بحار الانوار،
ج10 ، ص202 ). بنابر اين، بر طبق نص قرآن کريم، با آنکه در
چندهمسري، نمي توان مودت و حب دقيقا يکساني به همه آنها داشت، در
عين حال، چند همسري، امري جايز و مشروع است، البته مشروط به رعايت
عدالت در مورد نفقه و ديگر حقوق همسري.
خانم زهرا رهنورد، قاعدتا توجه نداشته اند که توصيفشان از چندهمسري
به امري «مالامال از ظلم و تبعيض و بي عدالتي»، مآلا بي حرمتي
بزرگي به ساحت کتاب مقدس و شريعت مطهر اسلام است، چه اينکه توجه به
اين لازمه سخن، موجب فسق و خروج از دين مي گردد.
ايشان براي رد قاطعانه چندهمسري چنين توضيح داده اند: «توجه کنيد
اينک زمان کمون اوليه نيست بلکه دنياي امروزي است، دنياي فرديت ها،
دنياي عشق و محبت يک زن و يک مرد به يکديگر، دنياي فرزنداني که به
آغوش يک پدر و يک مادر نيازمندند و نه يک پدر و چندين مادر، راستي
آيا لازم است براي ايجاد يک نظام هدونيستي لذت گرا قانون تدوين
شود، پيشنهاد اين است که لذت گرايان را به حال خود بگذاريد! آنان
کار خود را خوب بلدند. لازم نيست با هدف دلسوزي براي آنها کانون
خانواده، اين مهم ترين واحد تحقق جامعه اي سالم را منهدم و ويران
کنيد» (جرس).
چند نکته انتقادي راجع به اين توضيحات:
1.اجتهاد در مقابل نص، واضح البطلان است. جايي که خداوند عالميان،
به عنوان خالق بشر و عالم به تمام مصالح و مفاسد او، حکم صريح به
جواز تعدد زوجات مي دهد، چه جايي براي استدلال و استنباط مي ماند؟!
مگر آنکه يک حکم يقيني و قطعي عقلي با نص شرعي معارضه پيدا کند که
قطعا حکم عقلي مقدم مي شود، اما در هيچ موردي، نص قرآن کريم با حکم
قطعي عقلي تعارض نيافته است. آنچه خانم زهرا رهنورد ذکر کرده اند
قطعا حکم قطعي عقل نيست.
2.توضيحات خانم رهنورد، استناد به گرايشات انسان امروز است. اولا
اين گرايشات، مثلا گرايش به فرديت individuality() ريشه در عقلانيت
منطقي ندارند تا در برابر نص قرآن قابل استناد باشند، بلکه عمدتا
نسبشان به اومانيسم و عقلانيت ابزاري بازمي گردد. عشق هاي امروزين
نيز به سمت الگو گرفتن از رمانتيسيسم و روشنگري عاطفي سوق يافته
اند. ثانيا عواقب شوم بسياري از گرايشات انسان مدرن، بارها و بارها
توسط انديشمندان مختلف گوشزد شده است که نشان مي دهد دوري از دين
اصيل به بهانه اوهام و استحسانات بي اصل و اساس، مشکلات انسان را
حل نمي کند، بلکه بر مشکلات صدچندان مي افزايد. بنگريد به آمار
بسيار بالاي طلاق در ايالات متحده، فروپاشي خانواده و شکل گيري
همجنس بازي، کودک آزاري و ...
3.لطيفه اي در پيشنهاد خانم رهنورد وجود دارد. آيا به حال خود
گذاردن
لذت گرايان که کار خود را نيز خوب بلدند، موجب نمي شود چندهمسري ها
به اعمال نامشروع بدل شود و چون آنان کار خود را خوب بلدند، از
طريق مخفي کاري و عدم صداقت با همسرانشان، به لذت گرايي وسيع
بپردازند (بسيار بيش از چهار رابطه)؟ آنگاه بايد ديد «دنياي فرديت
ها، دنياي عشق و محبت يک زن و يک مرد به يکديگر، دنياي فرزنداني که
به آغوش يک پدر و يک مادر نيازمندند و نه يک پدر و چندين مادر»
چگونه شکل مي گيرد؟ آيا چنين دنيايي جاي خود را به دنياي عشق ورزي
هاي دروغين و تظاهري نمي دهد، عشق ورزي هايي که در پس آنها، روابط
ناپاک بسياري نهفته است چه از سوي زن و چه از سوي مرد؟ ...
بهزاد حميديه
|
