|
تروری کە صلح را هدف
گرفت
حسام دست پیش
جهان در سحرگاە روز ١٠ ژانویە با خبر ترور سە زن سیاستمدار کرد روز خود را
شروع کرد. گمانە زنی‌های متعدد در مورد عاملان این ترورها مطرح شده است.
این واقعه از یک طرف جهان را با پرسشی جدی در مورد تروریست بودن پ.ک.ک
روبرو کردە و از طرف دیگر ایدە جامعە امن و فارغ از خشونت غرب را با پرسش
جدی مواجهە می‌کند.
فرضیات:
فرض ابتدائی: در بعد منطقەای گمانەزنی‌ها در مورد نقش جمهوری اسلامی و
سوریە بە چشم می‌خورد کە حاکی از عدم خشنودی کشورهای مذکور از شروع مذاکرات
صلح بین کرد‌ها و ترکیە است.
فرض دوم: بە روند صلح میان کرد‌ها و ترکیە برمی گردد کە عدەای تندرو‌ها یا
نیروهای در سایە ترک را عامل این ترور معرفی می‌کنند.
فرض سوم: حاکی از گمانەزنیهایی است در مورد تضادهای درونی پ.ک.ک یا بە
عبارتی دیگر تصفیە داخلی در این حزب.
فرضیەهای مطرح شدە در هر سە بعد آن می‌تواند بیانگر نگرش طرفها یا میزان
اطلاعاتی باشد کە در رابطە با پرسش کرد در ترکیە وجود دارد.
فارغ از هر گونە پیش داوری و بە عنوان فرضی ابتدائی باید گفت کە این ترور
نقطە شروعی است برای بازخوانی جنگ یا مناقشەای کە برای بیش از سە دهە میان
کرد‌ها و ترکیە در جریان است: شروع دوبارە جنگ و پشت کردن بە روند صلح برای
همیشە یا آزمایش میزان جدی بودن طرفین در رسیدن بە توافق دراز مدت.
اما پرداختن بە این ترور سوالاتی را نیز با خود بە همراە دارد.
از یک طرف غرب کە هموارە پ.ک.ک را در ردیف گروهای تروریستی قرار دادە حال
باید پاسخی برای این پرسش بیابد کە آیا پ.ک.ک می‌تواند خود قربانی ترور
باشد؟ در بعد منطقەای آن آیا این ترور می‌تواند کرد‌ها را با پرسشی بنیادی
مواجە کند کە آیا می‌توان از استراتژی جنگ مسلحانە با حمایت کشورهای منطقە
عبور کرد؟ و دست آخر اینکه آیا ترکیە آمادە خواهد بود کە بطور جدی بە سمت
دمکراسی گام بردارد و گروهای سرخود یا یاغی را سرکوب کند؟ از طرف دیگر آیا
پ.ک.ک کە موضوع انتقام ریشە بنیادی و ایدولوژیکی در این حزب دارد، آمادە
خواهد بود کە یکی از اصول بنیادی خود را جهت ادامە روند مذاکرات کنار
بگذارد؟
جامعە جهانی و پرسش ترور
هر چند موضوع ترور از سابقە دیرینەای در جامعە جهانی برخوردار است، اما
واقعە ١١ سپتامبر نقش بسیار عمدە در بە سطح آمدن آن داشتە است. بعد از این
واقعە بود کە مبارزە با ترور بە هنجاری بین المللی تبدیل شد و جهان دو قطبی
سوسیالیستی و سرمایەداری جای خود را بە مخالفان و موافقان ترور داد. هر چند
بوش پدر در بیان و توصیف «نظم نوین جهانی» و متعاقب آن جنگ سال ١٩٩١ با
عراق، مبارزە با ترور را یکی از پایەهای نظم نوین جهانی معرفی کرده بود.
در این میان کشور‌ها و گروهای متفاوت در اقصا نقاط جهان در لیست گروهای
تروریستی قرار گرفتند. در این میان کرد‌ها هم از این فهرست ها بیرون نبودند
و «حزب کارگران کردستان» موسوم بە پ.ک.ک در لیست سازمانهای تروریستی قرار
گرفت.
نتیجە گذر زمان و تحولات داخلی ترکیە و حملە دوبارە آمریکا و متحدانش بە
عراق و پشیمانی پ.ک.ک از بعضی از عملکردهای سابق خود، زمینە را جهت نزدیکی
پ.ک.ک و جامعە جهانی فراهم کرد. اما نقش بارز ترکیە در تحولات خاورمیانە و
نیاز غرب بە این کشور این امکان را بە پ.ک.ک نداد کە تلاشهای خود جهت خروج
از لیست ترور را بە ثمر برساند. هر چند قدرت گرفتن جنبش کردی در ترکیە و بە
سطح آمدن آن از طریق مبارزات انتخاباتی، ترکیە و غرب را با پرسش بنیادی
میزان نفوذ و قدرت پ.ک.ک مواجهە کردە است.
اما بە نظر می‌رسد کە ترور روزهای اخیر صورت ماجرا را پیش از پیش با مشکل
بنیادی مواجهە کردە است و آنهم یافتن جواب این پرسش است کە آیا پ.ک.ک کە
روی خوشی بە مذاکرات با ترکیە نشان دادە خود می‌تواند قربانی ترور باشد؟
بعد دوم ترور در جامعە امن غرب است کە همیشە از کشیدە شدن بازی خشونت بار
بە جامعە خودی هراس دارد و آنرا از مشخصات جامعە توسعە نیافتە و غیر
دمکراتیک می‌دانند. دولت فرانسه حال باید با دوستان و متحدان خود آنرا در
میان گذاشتە و بە افکار عمومی خود باسخگو باشد کە کدام کشور یا گروە در پس
این ترورها قرار گرفتە و واکنش احتمالی باید بە چە شیوەای باشد.
نیروهای منطقەای و ترور اخیر
جمهوری اسلامی ایران و سوریە از دیگر متهمانی هستند کە انگشت اتهام بە سوی
آن‌ها دراز شدە و گمانە زنی‌ها حاکی از آن است کە این دو کشور بیشترین ضرر
را از نزدیک شدن پ.ک.ک و ترکیە خواهند دید. بخصوص کە ترکیە نقش فعالی در
فعال شدن اپوزسیون سوریە دارد.
فارغ از رابطە پ.ک.ک و این کشور‌ها بهتر است بە خود شرایط این کشور‌ها
نگریست کە آیا این امکان وجود دارد کە این کشور‌ها در چنین تروری نقش داشتە
باشند؟
جمهوری اسلامی در جرایان میکونوس محکوم بە ترور رهبران کرد شد و در حال
حاضر سخت درگیر انتخابات آیندە ریاست جمهوری و در صدد نزدیکی بە آمریکا در
موضوع اتمی است. بعید بە نظر می‌رسد کە حکومت این کشور در چنین شرایط حساسی
تصمیم بە ترور در کشورهای غربی گرفتە باشد. نکته دیگر مورد هدف قرار گرفتن
یکی از نزیکان اوجلان یعنی «سکینە جانسز» و از بنیانگذاران پ.ک.ک است. بە
نظر نمی‌رسد کە جمهوری اسلامی اطلاعات چنان دقیقی در مورد میزان نزدیکی او
و اوجلان داشتە است. کسانی کە مقتولان را برای ترور انتخاب کردە اند می
بایست بە خوبی از میزان تاثیرگذاری ترور آن‌ها و میزان نفوذ این افراد در
پ.ک.ک آگاە بودە باشند.
با در نظر گرفتن موارد فوق مشکل بتوان گفت کە جمهوری اسلامی مستقیما در این
ترور دخالت داشتە یا برای آن برنامەریزی کردە است.
اما سوریە دوست و متحد جمهوری اسلامی است که همچون جمهوری اسلامی دستی در
همپیمانی با حزب اللە لبنان دارد و در عین حال سکینە جانسز کە برای مدت
زیادی در این کشور زندگی کردە را بە خوبی می‌شناختە است. این امر گمانه زنی
ها در مورد دست داشتن احتمالی دولت سوریە در ترورها را معنادار‌تر می‌کند.
در عین حال باید بە دیدە تردید هم بە آن نگریست، چرا کە دولت سوریە امروزە
چنان زمینگیر شدە کە مشکل بتواند عملیاتی پیچیده در خارج از خاک خود را
سازماندهی کند.
فارغ از نقش مستقل هر یک از این کشور‌ها نباید از این نکتە هم غافل بود کە
همکاری این دو کشور را هم می‌توان متصور شد، چرا کە هر دو آن‌ها از منافع
مشترکی در این رابطە برخوردار هستند.
نیروهای سایە در ترکیە و پ.ک.ک
نام «ارگنکون» برای کسانی کە تاریخ ترکیە و سیاست در این کشور را می شناسند،
نامی آشناست. گروهی در سایە کە دارای مانفیستی پان ترکیستی و فاشیستی هستند
و خود را حامی رسالت ترک بودن می‌دانند و در لایەهای متفاوت جامعە خود را
پنهان کردەاند.
فارغ از ارگنکون، نظام سیاسی ترکیە هموارە تحت تاثیر نیروهای در سایە بوده
است، نیروهایی کە مافیای نظامی و اقتصادی را تشکیل می‌دهند و دست آن‌ها بە
خون انسانهای بیشماری همچون «هرانت دینک» آغشتە است.
گروه های مافیایی نظامی و اقتصادی در جریان سال ها جنگ میان پ.ک.ک و دولت
ترکیە بە قدرت‌هایی بزرگ تبدیل شدە اند کە هر یک از آن‌ها توان لازم برای
متوقف کردن روندهای سیاسی را دارند.
در همان حال ناسیونالیزم ترک چنان بە هویتی سخت و منجمد در برابر هویت
کردی تبدیل شدە کە هویت کرد را مساوی با از دست دادن ارزشهای هویتی خود می‌داند.
پس چنین هویتی به طور طبیعی با هرگونە پیشرفت در مذاکرات میان کرد‌ها و
دولت خشمگین خواهد شد.
در طرف دیگر، بە تضادهای درونی پ.ک.ک اشارە می‌کنند بە این معنا کە ترور
مذکور می‌تواند نوعی تصفیە داخلی باشد. هر چند تصفیە داخلی در پ.ک.ک همچون
سایر سازمانهای سیاسی وجود داشتە، اما اگر کسی کتاب «تاریخی از آتش» نوشته
«جمیل بایک» نفر دوم پ.ک.ک را خواندە باشد، می‌تواند تصور نیروهای سر خود
در پ.ک.ک کە مذاکرات دهە ٩٠ با دولت «اوزال» را بە بن بست کشاندن و همچنین
اعمالی کە بعد‌ها زمینەای شد کە پ.ک.ک متهم بە ترور شود را تصور کند (پ.ک.ک
این گرو‌ها را «چەتە» یا یاغیان خطاب می‌کند)
با این حال پ.ک.ک کە در حال حاضر بیشتر از هر زمانی یکدست و همصدا است بە
نظر نمی‌رسد کە با این عمل بە دهە نود برگردد، چرا کە در روزهای اخیر جمیل
بایک در مصاحبەای در رابطە با شروع مذاکرات کرد‌ها و ترکیە، آنرا نشانە ضعف
دولت اردوغان قلمداد کردە بود. با این وصف بعید است در شرایطی کە آن‌ها دست
بالا در روند مذاکرات را دارند آمادە باشند خود را با چنین بحرانی روبرو
کنند.
در پایان با در نظر گرفتن تمام موارد فوق باید گفت کە جامعە جهانی همچون
زمان دستگیری اوجلان با پرسش کرد روبرو شدە، پرسشی کە می‌تواند روبط آن‌ها
با ترکیە را تحت تاثیر قرار دهد.
این ترور در واقع امتحانی برای دولت ترکیە و پ.ک.ک است کە تا چە اندازە در
روند مذاکرات جدی هستند. اگر این ترور خارج از ارادە ترکیە و پ.ک.ک صورت
گرفتە باشد، بە نظر می‌رسد کە حتی می‌تواند حتی تاثیر مثبت بر طرفین داشتە
باشد و آن‌ها را بیشتر مصمم کند. البته اگر ترکیە قادر به مهار نیروهای در
سایە باشد و پ.ک.ک هم برای ورود بە دورە جدید برنامه داشته باشد.
* حسام دست پیش استاد علوم سیاسی دانشگاه صلاح الدین اربیل در شمال عراق
است
بی بی سی
_______________________________________________________
توجه کنید . نوشتن یک ایمیل واقعی الزامی است . درغیر این صورت پیام
دریافت نمیشود.
|
