در زير پاسخ حميد تقوائي به اين سوال را مي خوانيد. اين پاسخ علاوه بر توضيح مسئله کوروش، نقد عميقي به ناسيوناليسم است که خواندن آن را به خوانندگان نشريه توصيه مي کنيم. ج ک.

حميد تقوائي: اينکه کورش چه کرده است و چه نکرده است بحثي است باز. ميتوانيم بگوييم کورش آدم خيلي بزرگيست چون وقتي به جايي‌ يورش برد دين کسي‌ را به زور عوض نکرد! من ميگويم اصلا چرا يورش برد؟!

قبول داريد که کورش امپراطور بود؟ ميگوئيم امپراطوري هخامنشي، حالا چرا بايد يک امپراطور هر چقدر هم فرضا مهربان، رئوف و خوب - که اگرهم بوده در چارچوب دوران خودش بوده - بايد مدل من باشد؟ چند هزار سال از آن دوران مي‌گذرد؟ ۲۶۰۰ سال. آيا مدل بشر امروزي ميتواند ۲۶۰۰ سال پيش باشد؟ نفس همين عقب کشيدن جامعه نيست؟ مدل ما بايد فوقش از جهان صنعتي ۱۰۰ سال پيش بيايد. معيارهاي انسان امروز در همين جوامع غربي مثلا در همين سوئد اين است که بايد سگ را در خيابان بگرداني در غير اينصورت پليس دستگيرتان ميکند؛ آنوقت ما معيارمان کورش بزرگ است؟!

آيا معيار ما ميتواند  يک امپراطور باشد که در دوره برده داري کشور گشايي کرده است و فرضا آدمها را کمتر کشته است- چون به هر حال در جنگ بايد يک عده اي را بکشيد تا بتوانيد کشوري را فتح کنيد، اينطور نيست که همه کشورها منتظر بودند که "کورش بزرگ" بيايد و نجاتشان دهد، بالاخره بايد ميجنگيد و فتح ميکرد و براي مردم کشور فتح شده يک بيگانه محسوب ميشد- و فوقش يک بيگانه  مهربان بوده است!؟  مثال چنگيزخان - که يکي از دوستان در سئوالش مطرح کرد- خيلي جالب است. قهرمانان ملي يک کشور، جانيان مردم کشورهاي ديگر هستند، مثال آن چنگيز خان. چنگيز خان در مغولستان پرستيده ميشود ولي‌  همه دنيا او را  قاتل و وحشي ميشناسد. نادر شاه افشار يکي‌ از "پادشاهان کبير" ماست، برويد و در هندوستان ببينيد درباره ‌او چه ميگويند. برعکس آن هم هست، محمود افغان هم حتما در افغانستان خيلي محبوب است اما ما با تف و لعنت از او صحبت مي‌کنيم. عمر قهرمان عرب است، ولي‌ ما در ايران عمرکشان راه ميندازيم.

مشکل ناسيوناليسم است. ناسيوناليسم مساله را ميبرد در قالب ملي. اينطور نيست که صرف نظر از اينکه ما ايراني‌ هستيم  تمام تاريخ را گشتيم يک کوروشي پيدا کرديم که خيلي خوب است! خوب چرا نمي رويم بودا را انتخاب کنيم؟ چيني‌‌ها اين کار را ميکنند ما نمي کنيم چون چيني‌ نيستيم! من ميخواهم بگويم با کورش کبير يک تعلقاتي ميايد، يک حواشي و متعلقاتي دارد، اينطور نيست که آبستره تاريخ را خوانده ام ديدم يک امپراطوري هست به نام کورش کبير که خيلي مهربان بوده و حقوق بشر را رعايت مي کرده است! خير، کورش کبير ايرانيست و ما هم ايراني‌ هستيم. من نميدانم چرا کورش کبير بايد نماينده مردم بنگلادش باشد! ايراني گري با کورش کبير به شما فروخته شد است، هويت ايراني‌ و مليتتان برجسته شده است. برويد و در تاريخ کشورهايي که "کورش کبير" فتح کرد بخوانيد ميگويد کورش نيروي مهاجمي است  که هر قدر هم مهربا ن ولي‌ بالاخره ‌او يک قدرت خارجي بود که ما را شکست داد. مگر ما ميگوييم عمر چه آدم مهرباني بود يا نبود؟! ولي‌ آمد و ايران را گرفت.

من ميگويم با کورش کبير چيز ديگري را هم به شما ميفروشند، من حتي اگر از شما قبول ‌کنم آن لوحه اي که کورش کبير نوشته خيلي در مورد حقوق بشر است، اولا به حق حقوق بشر کم لطفي‌ کرديد و ثانيا کورش کبير را زيادي بزرگ کرديد! اگر در حقوق بشر امروز اين نباشد  که چطور بايد محيط زيست را حفظ کنيد و چطور نبايد جنگلها را از بين ببريد و حقوق حيوان خانگي خودتان را چگونه بايد رعايت بکنيد، آن حقوق بشر، حقوق بشر نيست. حق حيات، حقوق زندگي‌ جزئي از حقوق بشر نسل امروز است، من را رجوع ميدهيد به کورش کبير؟ خوب فقط براي اينکه بگوييد هنر نزد ايرانيان است و بس! اگر بخواهم نگاه کنم مگر در تاريخ آدم کم است؟ ولتر چه اشکالي دارد؟ ربسپير چه اشکالي دارد؟ حالا مارکس را نمي‌گويم ميگوييد مال کمونيست‌ها است. بزرگان انقلاب کبير فرانسه يک انگشت کوچکشان به ۱۰۰ کورش کبير مي‌ارزد ، اهميت کورش کبير اين است که امپراطور بوده است؟  اينکه نقطه ضعف  بشمار ميرود! آنها که امپراطور نبودند، انقلابي بودند که کشته هم شدند! …..ميرابو!  يکي‌ از سخنراني هاي ميرابو به دهها لوح کورش کبير مي‌ارزد! هنري‌ هم نکرده مال عصر انقلاب صنعتي و عصر امروز است. حقوق بشر و زندگي‌ بشر و جامعه با درک امرزي بشر قرن ۲۱ تعريف ميشود چرا من را ميبريد در اعماق تاريخ! به کورش کبير چکار دارم، به حساب کورش کبير ميخواهيد ماست ‌و خيار ناسيوناليسم را هم بگذاريد ديگر، اين چلو کباب يک چيزهايي‌ هم کنارش خواهد داشت يک ماست ‌و موسير، يک ريحاني، يک نون و يک دوغي در کنار آن هست که همه آنها ملي‌ گري و ايراني‌ گريست ديگر، اينطور نيست که يک کورش کبير آبستره داريم.

مثل اين است که يکبار کسي‌ با من صحبت ميکرد، از اين مسلمانهاي ۲ خردادي بود، بحث مذهب شد. من گفتم مذهب زوري و ارثي است. کسي‌ مذهب خودش را انتخاب نميکند. گفت نه من مذهبم را خودم انتخاب کردم پرسيدم مذهبتان چيست؟ گفت شيعهٔ اثنا عشري. پرسيدم مذهب پدر و مادرتان چيست؟ گفت شيعهٔ اثنا عشري ولي‌ من رفتم انتخاب کردم. پرسيدم يعني‌ تو رفتي‌ هزاران مذهب را خواندي، تحقيق کردي و در آخرباز‌ به مذهب پدر و مادرت رسيدي و آن را انتخاب کردي؟! عجب تصادفي!  مثل اين ميماند که ۶ تا جفت ۶ پشت سر هم بياوري، احتمال آن همان قدر است! مثلا بوديسم بهتر نبود ؟ درست همان مذهبي‌ که در جامعه ات است و مال پدر و مادرت است خوب بود؟ ميگويم شوخي ميفرماييد ديگر، رفتم تاريخ را مطالعه کردم و يک قهرمان حقوق بشر پيدا کردم ، کيست؟ کورش کبير! اتفاقا چه خوب شد ما هم ايراني‌ هستيم، شانس آورديم! عرب برود بگردد ميرسد به کورش کبير؟ و يا اروپايي؟ يا هندي يا مصري؟ يک فرعون خوش اخلاقي در مصر پيدا نمي‌شود؟ حتما پيدا ميشود که او هم آدمهايي را که به اسارت گرفته است زيادي نکشته است ، به بردگانش حق زايمان داده است.

دوستان عزيز ايرانيت بخشي از قضيه است ، انگشت گذاشتن بر روي عرق ايراني‌ و تعصب ايراني‌ و ايرانيت بخشي از اين داستان است، اينکه "هنر نزد ما ايرانيان است و بس" بخشي از اين داستان است. شوخي نفرمائيد، در غير اين صورت اگر ميخواهيد برويم کتابهاي تاريخ را بگرديم و در آنها عناصر تاريخي پيدا کنيم ، من ميگويم بودا، چه کسي‌ مي‌گويد بودا بدتر از کورش کبير است؟ ميگويم حمورابي، عراقي‌ها ميگويند حمورابي! ميگويم نلسون ماندلا…- اگر ميخواهيد از ميان حکومتي ‌ها پيدا کنيد-  اصلا چه  اصراريست که بايد امپراطور و تاجدار باشد؟ چون معمولا حاکمان ظلم کردند تا حاکم شدند ديگر. امپراطور است شوخي که نيست! امپراطور که با نان و حلوا پخش کردن امپراطور نشده است، کشته و زده و رقبايش را از ميدان بدر کرده، کشورهاي بغلي را گرفته است شاه بغلي را خلع يد کرده است،   جنگ راه انداختند، لشکر کشي‌ کردند و آن سربازها هم برده‌ها و دهقانان بودند که کرور کرور آنها را در برابر سرنيزه و تير کمان کشتند. فوقش در تاريخ خودش و به وقت خودش شايد قابل فهم است، ولي‌ لطفا مدل  بشر قرن ۲۱ نکنيدش.

من که حتي ميگويم انقلابيون کبير فرانسه هم عقب است، من را حواله ميدهيد به کورش کبير؟ مارکس را هم بخواهم زنده کنم بايد امرزي اش کنم ، مارکس در مورد محيط زيست چيزي نگفته است، عقب است. چلنج‌هاي دنياي امروز را نگاه کنيد، مسائل جهاني دنياي امروز را نگاه کنيد، بايد برويد جنگلهاي برزيل را نجات بدهيد، بايد نگذاريد نسل پرندگان و گوزن‌ها و خرس قطبي از بين برود چون اکولوژي بهم ميخورد، بايد برويد مشکل لايه اوزون راه حل کنيد، بايد برويد دره بين ميلياردرهاي مثل راکفلرها و بيل گيتس ها با فقر در خود نيويورک را حل کنيد، کورش کبير؟ شوخي ميفرماييد ديگر!  لطفا کورش کبير را بگذاريد در پرونده ايران روي طاقچه. چشم آن را در تاريخ درس ميدهيم، ميگوئيم ايشان مهربان بود، ايشان زيادي زياد نميکشت، کم زياد کشت، اصلا اولين حقوق بشر را هم ايشان نوشت! ولي نمي‌شود در عصر برده داري اولين بيانيه حقوق بشر را نوشت. اصلا بشر را قبول ندارند، برده طبق تفکر آن دوره انسان نيست، فوقش ميگوييد با آنها مهربان باشيد همانطور که با سگ مهربانيد، اين شد حقوق بشر؟ اين عقب نيست؟ خوب کورش کبير هم مثل همه در دوران خودش به برده معتقد بوده است، حالا برده هاي خودش را آزاد کرده و يا با آنها خوش رفتاري کرده است، ولي‌ سيستم آن دوره سيستم برده داري و امپراطوريست، دمکرات بود کورش کبير؟  پس چرا امپراطور بود؟ پارلمانش کو؟ مگر شما دمکراسي پارلماني نميخواهيد چرا اين را درز گرفتيد؟ پارلمان داشت کورش کبير؟ يا شورايي اداره ميکرد امپراطوري را؟ شاه بود، شاه هم امرش امر است. قانون در دوره کورش کبير معني‌ ندارد. ميخواهم بگويم اشکال از کورش نيست از آن دوران است، من که نميتوانم مدلم را از دوران برده داري بياورم. بهمين خاطر ميگويم اين نسخه کورش کبير ايرانيت يک جزو اساسي آن است.

ممکن است شما بگوييد ناسيوناليسم خيلي هم خوب است، ولي‌ بنظر من اصلا خوب نيست. اساس ناسيوناليسم يعني‌ اينکه وقتي منافع شما با منافع همسايه بغلي درگير شد، منافع شما ارجح است نه اينکه چه کسي‌ حق دارد و چه‌ کسي درست مي‌گويد. ناسيوناليسم يعني‌ اين! ناسيوناليسم يعني‌ اينکه ميرود در يک روز با يک بمب هيروشيما را ميزند و صدها هزار نفر را ميکشد و تا ده ها نسل بعد کور و فلج بر جا مي‌گذرد و بعد مي‌گويد پيروزي ملت آمريکا! ناسيوناليسم يعني‌ اين! در همين جامعه‌ آمريکاي متمدنش. تا همين چند سال پيش به دولت ژاپن ميگفتند بابت "پرل هاربر" بايد از ما عذرخواهي کنيد، خودش رفته و دو شهر چند صدهزارنفري را بر سر مردمش جهنم کرده ولي‌ مي‌گويد تو بايد بيايي‌ و از من معذرت بخواهي، چرا ؟ چون آمريکايي‌ هستم ، چون يک آمريکايي‌ مساوي است با هزار غير آمريکايي! رفته در بغداد صدها هزار نفر را کشته است نگرانيش اين است جسد سربازان آمريکايي لاي پرچم آمريکا برنگردد، چون جامعه‌ آمريکا وقتي اعتراضش بالا ميرود که آمريکايي مرده است، زن و کودک و پير و جوان عراقي بميرد براي آمريکايي مهم نيست. ناسيوناليسم يعني‌ اين. اين سم است. "ايراني‌ اگر نميرد پيروزيم در غير اين صورت عرب سوسمار خور را هزار هزار بکش، اين سوسمارخورها ريختند و بر ما ظلم کردند بايد از بين بردشان، اينها اصلا آدم نيستند، کورش کبير ندارند، ما کورش کبير داريم، و مايي که کورش کبير داريم  از عرب، از ترک، از مغول برتريم". ناسيوناليسم يعني‌ اين دوستان.

نمي‌شود روايت خوبي از ناسيوناليسم به دست داد. کسي نمي‌تواند ‌ کرکس را نشانه صلح کند ، علامت صلح حداکثر بايد کبوتر باشد. نميتوانيد برويد يک امپرطوري عصر برده داري را به عنوان کبوتر حقوق بشر به بنده بفروشيد. من اين کالا را نميخرم. گيرم آن کبوترباشد ولي يک حشو و زوائد همراهش است که کسي  که عقيده دارد هنر نزد ايرانيان است و بس حالا، اين را هم دارد که اولين حقوق بشر را در خاک پاک ايران نوشتند و اين هم جزيي از تعصبت طرف ميشود، و بنابرين برو "عرب سوسمار خور" را بکش، اينبار چرا؟ چون کورش کبير ايراني بزرگي‌ بود است! چون حقوق بشر را اولين بار من کشف کردم! من ايراني‌! حالا چه ربطي‌ به کورش کبير داريم معلوم نيست، اين وسط مغول آمده، تاتار آمده، عرب آمده است، نژادمان عوض شده، خونمان عوض شده ولي‌ همچنان ما نوادگان کورش کبير هستيم! نخير! بيشترمان نوادگان عمر، چنگيز خان و محمود افغان هستيم تا نوادگان کورش کبير! اين چه اصراريست؟! اين نژاد و خون و نياکان از کجا آمده است؟ کدام نياکان؟ بخصوص تاريخ ايران که به قول آل احمد تاريخش فانوسي ست بر سردر چادر نيروهاي مهاجم. شما مي‌دانيد در خون ما چقدر عرب و ترک و مغول است؟ کورش کبير ديگر چيست. خود کورش کبير حاصل چه نژادهائي بوده است؟  معلوم نيست. بنابراين اين معيارها را ول کنيد و لطفا آزادي را به عنوان خود "آزادي" بخواهيد. برابري را به عنوان خود "برابري" بخواهيد. چرا بايد در زرورق پرچم و تماميت ارضي و کورش کبير بپيچيم. بگوييد آزادي ميخواهم ، بگوييد مرد و زن بايد برابر باشند، بشر بايد بشر باشد، حتي ذبح اسلامي گوسفند ممنوع، چون زجر کش کردن حيوان است. کورش کبير گفته است؟ خير من ميگويم، عقل من بيشتر از همه آنهاست، در دوران خودشان شايد خيلي مترقي بودند، خوش به حالشان، من اگر بخواهم مترقي دوره خودم باشم احتياجي‌ نيست برگردم به کورش کبير ۲۶۰۰ سال قبل. کورش اگر آدم بزرگي‌ بود حرف زمان خودش را زد. شما اگر ميخواهيد پرچمدار انسان امروز باشيد حرف زمان خودتان را بزنيد.