|
تاریخ انتشار :16.06.2019
مغزهای کوچک زنگ زده !
hoshyaresmaeil2017@hotmail.com
مغزهای کوچک زنگ زده...فیلمی ایرانی اکشن و درام کار نسبتا خوبی
شده به کارگردانی هومن سیدی .
سالها قبل نمونه ایی شبیه همین داستان ساخته هالیوود دیدم که بیشتر
روی صحنه های اکشن و باند بازی های زمان قدیم سوار بود ، اما این
یکی دیدنش ارزش دارد به خاطر تلنگرهای فرهنگی هرچند ناقص !
خلاصه داستان : داستان خانواده‌ای از سطح پایین جامعه که برادر
بزرگتر خانواده به عنوان رییس و همه کاره دیگران را زیر سلطه خود
دارد و دو برادر و خواهر و پدر و مادر و حتی اهالی محله همگی تحت
تاثیر او هستند . شبیه به رئیس یک باند بزرگ مافیا ...
«مغزهای کوچک زنگ زده» لایه های زیرین و عمده ای از جامعه را زیر
ذره بین میگذارد . مردمی که در دل وحشت، ترس، اضطراب و ندانستن فقط
برای زنده ماندن دست و پا میزنند ، براساس دیالوگ اول فیلم جایی که
واقعا نیاز به چوپان دارد اما هر کسی نمیتواند چوپان باشد. صحنه
آخر فیلم وقتی چوپان قبلی اعدام و حذف میشود نقش چوپان را برادر
کوچک قبول کرده است . با کارنامه ای موفق در اولین قتل ناموسی
خواهر خودش و آن نگاه معنی دار شیطانی ...
درکنار نقاط قوت فیلم در مقام تاثیرگذاری بر مخاطب ، نقطه چینی از
نگفته ها یا نواقص موجود است . این شاید به دست بستگی کارگردان در
جغرافیای سیاسی مربوط باشد . نقش بلافصل سیستم سیاسی حاکم در خلق و
پرورش چنین فرهنگی چیست ؟ چرا فیلم ساز یا کارگردان نمیتواند حتی
اشاره سمبلیک بکند در نقش سیاسی و اجتماعی حکومت اسلامی موجود ؟
آیا آخوندها نقاط منفی ندارند و فقط باید نقش مثبت داشته باشند در
حالی که جامعه با همان سیاستها و اقتصاد و فرهنگ دینی مخرب حرکت
میکند و فرمان هم دست همین روحانییت است .
جامعه ای که به شکلی فرضی به شکل گفه گوسفند فرض شده است و گله به
هر شکلی نیاز به چوپان دارد ، نیاز به سگ نگهبان دارد و گرگ هم در
همان محیط و حلقات تکاملی همیشه باید باشد . در 1357 به هزاران
دلیل موقعیتی استثنایی فراهم شد تا روحانییت به قدرت سیاسی برسد .
و این آغاز تناقض بود . سیستم حاکم بعد از قتل عام یا فراری دادن
همه مخالفان جدی ، به مرور همه نقشها را خودش به عهده گرفت حالا هم
خودش چوپان است ، هم نقش سگ گله را دارد و هم گرگ است ... و مردم
یا گله را فقط سرگرم بازیهای خودش کرد . اینطوری شد که جامعه
ایران طی چهل سال گذشته فقط دنده عقب حرکت کرد به نام نامی فرهنگ
دینی...
جمله ای ماندگار از زبان دختر خاتواده در فیلم که به دست برادر
کوچکش کشته شد : اگر دختر مردم باشم قابل دیالوگ هستم ولی اگر عضو
خانواده باشم باید بمیرم ...
خواهر خانواده به خاطر رابطه با جنس مخالف ، با حکم برادر بزرگ و
به دست کوچکترین عضو خانواده کشته میشود . قتل خواهر بر اساس
قوانین دولتی یا سیستم حاکم سیاسی نیست . بلکه ریشه در عرف داشته
که بر اساس فرهنگ جامعه به تدریج در طی سالیان دراز در هم تنیده
شده است . سرپیچی از قوانین عرفی و پیروی نکردن از آن، مجازات‌های
گروهی را به دنبال دارد ؛ از جمله به طرد شدن از جامعه و محروم شدن
از پاره‌ای امتیازات اجتماعی ... و این همان چیزی است که سیستم
سیاسی حاکم در محکم شدن آن نقش مستقیم دارد . اشکال این قوانین
عرفی نانوشته در نگاه و پچ پچ و حرف بقیه است ، حفظ آبرو و غیرت
...
برادر بزرگ که فرمان قتل را داده است حتی خودش نمیتواند به
دلایل عاطفی دست به عمل بزند و کار قتل را به عهده عضو کوچک
خانواده میگذارد . و نهایتا خطاب به بقیه میگوید خودش موافق قتل
خواهر نبوده است و اطرافیان یا عرف حاکم او را مجبور به صدور فرمان
میکند !
قبل از تحول 1357 در ایران فیلمی با همین مضمون ساخته شد حدود نیم
قرن پیش عرف اجتماعی در آن زمان اینطور شکل گرفته بود که پدر دختر
مستمر از پاک شدن این لکه ننگ ( یعنی رابطه آزاد دخترش با یک مرد ) با
خون حرف بزند . نقش اول فیلم مرتضی عقیلی و سپیده بودند . نیم قرن
زمان کمی نیست . نه تنها جامعه پیش نرفته بلکه پسرفت هم داشته است
. یعنی نیم قرن پیش از قتل ناموسی فقط حرف میزدند و حالا عملا نشان
میدهند ! جامعه ای ناراضی که عمدتا با قوانین بیرونی و پلیس در جنگ
است ، ولی با قوانین داخل خودش در وحدت کامل ! عمق فاجعه همین جاست .
مثل بیماری که از وجود غده سرطانی کشنده در وجود خودش خوشحال است ، آن را
نوازش میکند و ازغده سرطانی حفاظت هم میکند !
اسماعیل هوشیار
15.06.2019
________________________________________________________
توجه کنید . نوشتن یک ایمیل واقعی الزامی است . درغیر این صورت پیام
دریافت نمیشود.
|
